Mehemea he take ohotata, me waea tonu atu ki 111. Mehemea kāore koe i te mōhio me aha, waeahia a 111. Heoi, me toro kē atu ki tā mātau whārangi Waea Āwhina me ngā Ratonga Tautoko.
“Ka eke au ki runga waka,
ka haere ki te hī ika koira ko te oranga ki au”
(Kath Coster, 2024)
Kua rongo kōrero mātau i te hunga e whai wheako ana, tae atu ki ngā mōrehu me ā rātau kaitautoko, he mea nui tonu te whai whakaarto ki te hauora me te oranga mō te hunga e whai ana i te tukanga kia whakawhiwhia rātau ki ā rātau pūranga.
Kei te mōhio mātau he rerekē te oranga ki ia tangata, ki ō rātau whānau me te hapori hoki, kua tuari mātau i ētahi whakaaro nō te tāngata ka pēhea rātau e tiaki i te hauora kia kī pai ai te Kōnae Oranga.
“Ka neke whakamua au, ka whakaaro, e hika, me whakaora au i a au anō, ā-kare-ā-roto, ā-tinana, ā-wairua, te katoa o te Whare Tapa Whā” (Te Aroha Knox, 2024)
Ko Te Whare Tapa Whā te tauira hauora a Mason Durie, ka whakamahi i ngā pou matua e whā o te wharenui e tū pūmau ana ki te whenua hei tohu i ngā wāhanga o te oranga tangata. Koia, ko te oranga o:
He āhuatanga nui ēnei ki te whai ora, kia pūmau te Hauora. Ka pēhea koe e tiaki, e whakataurite hoki i ēnei āhuatanga o tō oranga?
Purea nei e te hau, horoia e te ua, whiti whitia e te rā,
mahea ake ngā pōraruraru, makere ana ngā here
Scattered by the wind, washed by the rain and transformed by the sun.
All doubts are swept away, and all restraints are cast down.
(Whakarongo ki te waiata ko Purea neiopen_in_new i titoa e Hirini Melbourne, i waiataia e Anna Coddington. Kāore i te wātea he tuhi raro, engari ka kitea ngā kupu ki raro nei. Hei āpiti atu, ka rere pea he pānui hokohoko i mua i te waiata)
Purea nei e te hau
Horoia e te ua
Whitiwhitia e te ra
Ma hea ake nga
Po raruraru
Makere ana nga here
E rere, wairua e rere
Ki nga ao o te rangi
Mahea ake nga
Ka aro te Taha Whenua ki te taiao, tae atu ki te whenua, te rangi me ngā wai. He tūāpapa te ora o te whenua mō ērā atu āhuatanga katoa o Te Whare Tapa Whā.
Ka whāngai, ka poipoi ai te taiao i a tātau ā-tinana, ā-wairua, ā-kare-ā-roto, ā-hinengaro hoki. Ka whakahono i ngā whānau ki te whakapapa, ki ngā tupuna, ki ō rātau wāhi noho ngātahi, wāhi tapu hoki.
“Ko te kuhu atu ki te moana, ki te awa rānei i ngā wā ka taea, koia ko te huarahi i whai kaha ai au” (koka, Ōtaki).
Ko tātau ko te whenua, ko te taiao – ehara i te mea e noho wehe ana.
Ko te whakahono anō ki te whenua, koia ko te whakamaharatanga nui, ka whai painga hoki ki te oranga.
Ka kōwhiri pea tātau ki te whakahono anō ki te whenua mā te:
Ko te whakahono ki te whakapapa ka tautoko hoki i te oranga. Koia ko te whai wā kia noho ki tō marae, ki tō maunga, ki tō awa, ki ngā wāhi e whāngai ana i te wairua. Ko te whai wāhi hoki ki ngā tikanga ahurea, ki ngā hui e hāngai ana ki a koe.
Ko te oranga wairua ka hāngai ki te ora o te mauri.
Mō ētahi, ka hāngai ki te whakapono, ki te hāhi, mō ētahi atu, ko te whai wāhi ki te kapa haka, ki te wānanga whaiaro, ki te whakakā kānara rānei.
Ka hīkina pea te wairua mā te mātakitaki i te rā e tākiri ana, e tō ana rānei. Ko te aha tonu ka whāngai i tō hononga ki ngā ihiihi o te aorangi, ko ō whakapono, ko te aroha rānei – ka aroha atu, ka aroha mai.
“IKo te kōrero pea ki ngā tupuna, ki ngā atua rā anō. Ko te tiaki i tō Hauora. Me te aroha.” Koro Ron, Ōtaki.
He kanorau te oranga wairua, he maha ngā huarahi hei whāngai atu, hei whakaputa mai. Ka hāngai ki te ihi me te wehi e kore pea e kitea, e kōrerotia, me te rere ki tua o āhuatanga kē.
Ko te whai hononga, ko te whai wāhi, ko te tiaki, ko te tuari hoki nō roto i te whānau
Ko ngā hoa nō Stillwaters e mātakitaki tahi ana i te Whakapāha a te Kāwanatanga i te 12 o Whiringa-ā-rangi 2024
He mea nui ki tō tātau oranga te whai hononga aroha, kaua ko te hononga whakamamae, ahakoa ko te whānau, ko ngā hoa, ko te hapori whānui rānei.
Hei ētahi wā he āwhina nui te noho ki te rōpū tautoko, me ētahi atu e rite tonu ana ngā wheako, arā hei whakamāmā i te mokemoke, kia whai hoa, kia whai wāhoki hoki.
Ko te noho ki tētahi rōpū ka taea te mahi tahi me te whakawhanake hei whānau, ka tino tautoko i te oranga whaiaro.
Mā te rongo, ka mōhio;
Mā te mōhio, ka mārama;
Mā te mārama, ka mātau;
Mā te mātau, ka ora
Through sensing comes awareness;
through awareness comes understanding;
Through understanding comes knowledge;
through knowledge comes wellbeing
Ko te āheinga ki te āta whakaaro me te urupare hoki, he wāhanga nui tonu o te oranga. Kia mārama te whakaaro me te mahi.
He mahi māmā ēnei hei whakatau i te hinengaro, hei āwhina i te arotahi - Ngā Tukanga Whakawhenua: He Mahi mō te Āmaimai, te Māharahara me Ētahi Atuopen_in_new.
Me maumahara, mehemea kei te hiahia koe ki te āwhina whitawhita, me waea ki 111, me whai whakaaro hoki ki ō mātau kōwhiringa mō ngā waea āwhina me ngā ratonga tautoko.
Me rite tonu te whai whakaaro e pēhea ana ō kare-ā-roto me te taha hinengaro.
Ko te hamumu tonu ka whakahiki i te wairua. He aha ngā mea e pai ana ki a koe? He aha ka whakakata i a koe?
Tērā ētahi tangata ka mahara ko te ako i te āhuatanga hou hei ia rā ka whakatuwhera huarahi hou mō rātau.
Ka whakatā a Papa Tony i te tūru i tatahi, i muri i te hikoi
“Ka whakahīkoi au i ngā kurī, kei tōku wāhi anō au. He tino pai ki au. Kāore he tangata ka whakahōhā i au, kāore au e whakahōhā i tētahi atu. Ko tōku wāhi koa tēnei.”
“Ana, koia au ka haere moata ki te moenga. Kei te mahara au, kua eke koe ki tēnei pakeke, nā, he tika hoki. Āe rā, me atawhai au i a au anō, koia ko te huarahi ka atawhai au i a au.” (Te Aroha Knox, 2024)
He wero tonu te aro ki ō tātau hiahia ā-tinana me te whakahaumaru hoki.
Kei te rite tō moe, kei te kai i te kai hauora, kei te whakakorikori i tō tinana?
Me aro koe ina kei te hiakai koe, kei te hiainu. Whakarongo ki tō hā, he tere rānei, he pōturi rānei?
He aha ngā hiahia o tō tinana, he aha ka taea e koe kia ora ake te tinana?
Ka taea pea:
te kimi he kaimahi rongoā, he ratonga hauora Māori rānei kua whakamanatia e ACC.
Ko te haumanu ngaio, kei kō atu i te kōrero noa iho. Whakaarohia te mahi toi, te mahi pūoro, te whai wāhi ki te kararehe. Ko te rite tonu o te whai wāhi o te kararehe ka whai painga ki te oranga.
There are a lot of ways to fill your Kōnae Oranga - Wellbeing Basket. Sometimes making one small change can be of huge benefit. We hope you find ways to keep your kōnae full - that are best for you.
You have reached the maximum character limit.
You must enable JavaScript to submit this form